Z chałupy/XXXVII

Wyślij za pomocą:
Wiersz: Jan Kasprowicz
I.
Czekamy słońca… Jedna wielka chmura
Świat pochłonęła i dżdżem w oczy bije
Wędrowcom, światła spragnionym; ponura
Mgła pierś nam ciśnie, chwyta nas za szyję,
Dreszcz wlewa w kości… Szarych kłębów góra
Zaległa przepaść, a wśród nich się wije
Z szumem i hukiem bielsza mgła… Wichura
Coraz to grubszy piętrzy wał i kryje
W dżdżystej kurzawie i tę bielszą wstęgę:
Huk tylko słychać, syk i szum w mgle ciemnéj,
Kłąb tylko widać za kłębem — bez końca.
Cóż nam rozwieje dzisiaj tę potęgę
Chmur kotłujących? Byłbyż trud daremny,
Co nas tu przywiódł?… Ach! czekamy słońca…
II.
Mgły z mgłami wiodą jakiś straszny taniec,
Hukiem i szumem mgła im w takt przygrywa;
W krąg cały przestwór — istny rozpasaniec —
Przy tej muzyce w krwawych pląsach pływa.

Nic nam innego promienny kaganiec
Nie wskaże dzisiaj? Patrz! patrz! mgieł przędziwa
Rwą się — z ich głębin czarny, skalny szaniec
Swoje potworne czoła wydobywa:
Wśród opoczystych ścian żelazne bramy,
Nad niemi lufy armatnie »Witamy«
Szepcą z otworów… I jeden i drugi
Zjawia się żołnierz, warowni obrońca…
A tam odsłonią krzyż wilgotne smugi,
W dżdżach wykąpany… Ach! czekamy słońca…

Wyślij za pomocą:
Wiersz: Jan Kasprowicz
W nasze przybytki wtargnął wróg. Na burze,
Na szalejące wypędził nas gromy:
I ród, co ongi zwykł chadzać w purpurze
I na swem czole nosił znak widomy
Królewskiej siły, zmienił się w nędzarzy
Zastęp żebraczy, obdarty i chromy,
Z śladem boleści na zbiedzonej twarzy
I z piętnem wstydu, który ogniem parzy.
I, mając czarne nad sobą niebiosy
I w nawałnicy snać nie widząc drogi,
Tłum ten na polu stanął, gdzie się kłosy
Ongi złociły, a dzisiaj odłogi
Bezpłodem świecą: Na łanie, kopyty
Końskiemi zdartym, trząsł się, jak te głogi,
W deszczach jesiennych, albo stał, jak wryty,
Oczy wlepiając w pomrok nieprzebyty.
A coraz groźniej szalał wichr: na głowie
Włos tym nędzarzom rozwiewał, łachmany
Targał na ciele skulonem, w pustkowie
Jęk ich zanosił, zimnem jątrzył rany
Niezakrzepnięte; straszliwej muzyce
Gromów wtórując, każdy wypłakany

Żal witał świstem; czerwieniąc źrenice,
Z każdej łzy szydził, gdy spadła na lice.
 
I już się zdało, że niema zbawienia,
Że lada chwila zgaśnie wszystko życie,
A tylko hańba w długie pokolenia
Będzie świadczyła o minionym bycie.
Już się zdawało, że w tej nocy ciemnéj,
Gdzie szukać światła na pochmurnym szczycie
Za trud i śmieszny miano i daremny,
Nie upadł naród wielki, lecz nikczemny.
Ale Duch Boży, to w światów ogromie
Skryte nasienie, z którego się rodzi
Wszelakie dobro; ten Duch, co widomie
Nieraz pomiędzy tłum wzgardzonych schodzi
I tam, gdzie słabość i rozpacz się szerzy,
Nagle zastępy olbrzymów wywodzi,
Mścicieli krzywdy, światłości rycerzy,
Huf, wielką wiarą i nadzieją świeży —
Ten Duch, przed którym samolubne karły
I gnębiciele ze strachu dygocą,
W chwili, gdy świat już zdawał się umarły,
Spłynął na nędznych; swoją zbawczą mocą
Do góry podniósł pochylone głowy,
W oczach, boleści przysłoniętych nocą,
W łzie pływających, żar wznieciwszy nowy,
Ukazał życie, gdzie był grób gotowy.
I jak te kości, na wieszczbę potężną
Ezechiela z mogił powstające,
Tak, zmartwychwstawszy, szli jedni orężne
Poczynać walki i krwi swej gorące
Lali strumienie, dzierżąc miecz, dopóki
Dłoń nie zastygła, a drudzy nad lśniące

Kordy, nad armat piorunowe huki
Wznieśli do góry sztandar polskiej sztuki.
I ci i tamci jednakowej treści
Pierś mieli pełną, pragnęli do chwały
Podnieść promiennej to, co wśród boleści
I pośród mroków w błoto podeptały
Zbrodnicze stopy; jednaki się wije
Laur u ich skroni; tych i tamtych cały
Trud miał pokazać, że, lubo mu szyje
W łańcuch zamknięto, lud zgnębiony żyje!
I tak od wieku, który w swe odmęty
Nieprzeliczone wciąż wchłania ofiary
Ze serc i mózgów, z ciał i dusz, ze świętéj
Zapałów iskry, z płomienistej wiary
I z łez rozpaczy — od wieku, co dzieła
Wszczął nieśmiertelne, swe wielkie sztandary
I tych i tamtych silna dłoń rozpięła,
…………….
I tak się działo w tej stuletniej dobie,
Że w hasłach jednych był zaród żywota
Drugich: wieszcz podniósł wielki głos na grobie,
A, jak z pod ziemi, wojowników rota
Naraz wstawała: zaś gdy ci w pogoni
Krwawej upadli, gdy nadziei złota
Skra zgasła z nimi, na ojczystej błoni
Siali znów życie wieszcze, histrioni…
I histrioni!… Patrzcie, jak ich wargi
Roznoszą dźwięki naszej pieśni polskiej,
Pełnej radości i posępnej skargi,
Ognia zapału, wiary apostolskiej,
Łaski i klątwy! Patrzajcie! jak płynie
Rozgrany burzą głos…

Wyślij za pomocą:
Wiersz: Jan Kasprowicz
W świat idzie biedna sierotka
Z oczkami zapłakanemi —
Wiatr wieje i sypie śniegiem
Po zamarzniętej ziemi.
Macocha wygnała z domu,
Zimno i noc już zapada,
Przy drodze nagie topole,
Wron się zrywają stada.
W świat idzie biedna sierotka,
W pustkowie zatapia oczy,
Wtem przed nią pałac ogromny
Z gęstej wychyli się mroczy.
W oknach goreją światła,
Zamek, jak płomień, czerwony,
Łuna złocista bije
Na mury i bastyony.
W komnatach głośno rozbrzmiewa
Przesłodkie »W żłobie leży«,
Sierota zdumiona staje
U pałacowych dźwierzy.

Chce dzwonić, nie sięgnie dzwonka,
Chce pukać, za słabe dłonie:
Nikt jej nie słyszy w zamku
Co w świetle i pieśni tonie.
Gdzie — w którą stronę się udać?
W mgłach przed nią świat daleki!
Pod murem zamkowym spocznie
I zaśnie — może na wieki!?…
Wiatr wieje i śniegiem sypie —
Sierotka wytęża oczy:
U stóp zamkowych chatynka
Gubi się w gęstej mroczy.
W okienku światło przygasa,
Przymilka kolęda słodka:
Otwórzcie mi, dobrzy ludzie,
Ja-ć biedna jestem sierotka!
Otwarli jej drzwi sosnowe,
Wpuścili do nizkiej chaty:
Ogrzej się, dziecię, przy ogniu,
Zjedz kąsek niebogaty!
Sierotka siadła przy ogniu —
jaki los szczęśliwy! —
I kromkę ma, a wokół
Dzieją się cuda i dziwy:
W izbie, gdzie knotek przygasa.
Gdzie głosu na pieśń nie stanie,
Światłość się wielka rozlewa
I setne słychać granie.
W białych, jak śnieg, sukienkach
Wkraczają aniołowie

Skrzypeczki im błyszczą w dłoni,
Korony jasne na głowie.
Kolędy przecudowne
W nadziemskie płyną raje,
A w środku tego orszaku
Sam Chrystus biały staje.
Rzucił niebieskie progi,
Kościoły rzucił złote,
By podziękować biedakom,
Że w dom przyjęli sierotę.

Wyślij za pomocą:Wiersz: Jan Kasprowicz
Szły zbierać kłosy…
Rankiem sierpniowym, zaledwie te rosy,
W które się żółte operliły rżyska,
I ona trawa, co smaragdów końce
Śród nich przeciska,
Wypiło słońce;
Rankiem sierpniowym, tej wczesnej godziny,
W szerokie pole, hej! w to pańskie pole,
Na którem, widać, swe całe półkole
Oparły wielkie niebiosy,
Szły kobieciny,
By zbierać kłosy…
Jako te zielska,
Co nakształt płazu wloką swoje cielska,
Albo jak głogi, gdy je wiatr ku ziemi
W onem pustkowiu, co jesień już wróży,
Gnie dłońmi swemi,
Rękami burzy,
Tak się te nędzne kobiety chyliły
Po ten-ci nędzny dorobek… Zdaleka
Do płazu więcej, niźli do człowieka
Pogięte kobiet tych cielska
Podobne były —
Tak, jak te zielska…
Krwawe to kłosy!…
Zbliż się i spojrzyj, co za potu rosy,
Jak z onych liści i jagód głogowych,
Płyną z tych twarzy, by ogień czerwonych,
Od zgięć niezdrowych,
Od tchów tłumionych!
Patrzaj na ręce, na te bose nogi,
Które podwita odsłania ci kiecka:
Jakby rózgami zsiekane kobiecka —
A już-ci ślą i niebiosy
Swój żar złowrogi
Na krwawe kłosy…
»A wej! słyszycie!…
Ja ci już resztę wydałam na życie…
Chłop, Bóg wie, gdzie tam poszedł za robotą,
Ani nie pisał… może zmarniał, może…
Aleć nam o to,
Mój mocny Boże,
Trudno w tej biedzie się troszczyć!…« »Zapewne
I człek sam w nędzy, jak brzoza się zgina…«
»Eh!… a cóż wam-ci?… przecie macie syna,
Zapłaci wszystko sowicie,
Lecz mnie — ni krewne…
Tak! tak! słyszycie!…
Niech je te kłosy!…
Jakby je wszystkie pożarły wej! rosy;
Jakby ci kto je wylizał!… Hej! snopków
Nie zbierzem tutaj, gdzie te źdźbła się gonią:
Od tych dorobków
Niech święci bronią!…«
»A co? jak pan nas najedzie?…« »Cóż z tego?
Przecież baciorem, jakby jaka plaga,
Za oną-ć słomkę zaraz nie wysmaga?!
Czy to wej! jakie pokosy?
To dla biednego,
Gdy padną kłosy!…
Swój-ci to jeszcze,
A swoi-ć pono są jak one deszcze,
Które dla roli potrzebne… Z pewnością,
Choćby i przyszedł, to na pustym łanie
Tym naszym kościom
Da zlitowanie…«
»Patrzta, kobiety, patrzta, wilk-ci w lesie,
A o nim mowa…« »Któż to chamskie dusze
Tak wam pozwolił?…« »Toć to ino proszę!…«
»Ja się tu z tobą popieszczę,
Ty chamski biesie —
Ty szydzisz jeszcze?!…«
»Za marne kłosy?!…«
»Wielmożny Panie! jak na kwiat, tak rosy
Spadną na ciebie z tej niebieskiej góry,
Gdy coś też biedzie…« »Złodzieje! łajdaki!
Ja z waszej skóry
Zrobię przetaki…«
»Jaśnie wielmożny!…« »Kobiecka! i wy to
Jeszcze do kolan padacie takiemu?
To swój?!… to swój jest?!… paniczu! po czemu
Masz ty krew ludzką?… Niebiosy
Dadzą ci myto
Za marne kłosy!…«
I jak pszenica,
Której słoneczko opaliło lica —
Zanim od ludzkiej jeszcze padnie ręki —
Wpatrzona w niebo gorące, iskrzyste,
Tylko swe pęki
Zgina ziarniste;
Tak ta kobieta, dotąd w kabłąk zgięta,
Wystrzeli w górę, chwiejąc głową tylko,
Cięższą tem ziarnem, tej rozpaczy chwilką —
A żarem płoną jej lica —
Jak ta nieścięta
Jeszcze pszenica…
»Weź ty swe kłosy!…
Pójdźma, kobiety!… Ale tobie rosy,
Wyżrą te ślepie, paniczu!… paniczu?!…
Ty psie plugawy!… bij! bij! grzbiet ten stary,
Aż po obliczu
Spłyną mi wary
Od onej w krzyżach boleści. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .«

Wyślij za pomocą:Wiersz: Jan Kasprowicz
Drzew pękających i drobniutkiej trawy,
Co łan zaściela miękkim aksamitem,
Woń zalatuje. U góry sinawy
Szereg obłoków spiera się z błękitem
O panowanie w przestworzu — śród wrzawy
Dzikiego ptactwa, co, jak łańcuch, zbitem
Powraca stadem z zamorskiej wyprawy…
Las szumi cicho, nad nim z blasków sitem
 
Słońce wyjrzawszy z poza chmur, miliony
Brylantów sieje na deszczem zroszony
Milion wierzchołków, na mchy, na radosny
Tłum jasnych śnieżek, na białe stokrotki,
Żółte pierwiosnki, na fiołek słodki
I na sasanki, pierwsze dzieci wiosny…

Wyślij za pomocą:Wiersz: Jan Kasprowicz
Noc już kona, już zrywa gwiaździsty się wianek:
Jak kwiecie ginie z wiatrem, nikną gwiazdy w górze…
Znikły… Jedna na niebios błękitnym lazurze
Rozlała blask jutrzenka — przeddniowy kaganek.
Patrząc w wodę, jak w lice kochanki kochanek —
Szczęśliwy!… przecież nie wie, że miłości róże
Wnet zerwią i rozwieją wietrzyska i burze… —
Ach! cudny, choć zimowy, zawitał poranek.
Zgasła jutrznia, a słońce pośród zórz korali
Stroi nagie drzew szczyty w tęczowane suknie,
Lub łamie swe promienie o kryształy fali…
Cicho wszędzie… Ni piosnki usłyszeć śród sioła,
Kra tylko, falą pchnięta o krę czasem huknie…
Smutno… smutno… a jednak — jak pięknie dokoła!