Z chałupy/XXVI

Wyślij za pomocą:Wiersz: Jan Kasprowicz
Lichy knotek na murku w izdebce
Pokazuje mi kształty w pół-mroku:
Cztery ściany, dwa łóżka przy boku,
W kącie dziaduś zdrowaśki swe szepce.

Z szarej miski resztki żuru chłepce
Dwoje dzieci, w drugim, trzecim roku,
A matula, na wpół z drzemką w oku,
Nad najmłodszem, co leży w kolebce.

A gdzie ojciec?… Pracuje w fabryce,
Het za wioską… daleką ma drogę…
Musi wrócić, czekają na niego…

Lecz już późno, sen klei źrenicę…
Ach! a może… Panie! chroń od złego…
Tak, maszyna urwała mu nogę.

Wyślij za pomocą:
Wiersz: Jan Kasprowicz
W cieniu liści, splecionych w arkadę,
Nad jeziora mojego błękitem
Spoczywałem samotny.
Słońce krwawą rozlało kaskadę,
Umierając z młodzieńczym zachwytem,
A w odzieniu, z mgieł sinych uszytem,
Duchy zmierzchu, senliwe i blade,
Wszczęły taniec ochotny.
Nad brzegami kobierce kwieciste,
Z niezabudek i jaskrów dzierżgane,
Do snu wabią swym czarem;
Ros wieczornych kropelki srebrzyste,
Dłonią najad niewinnych zbierane,
Rzeźwią znowu bławatki zdeptane
Ach! i lilij kielichy przeczyste
Wypełniają nektarem.
Jak kochanka, gdy pierś jej okoli
Ramionami wybrany młodzieniec,
Tonie w słodkiem marzeniu,
Usypiała natura powoli,
Przystrojona w rozkoszy rumieniec:
 

Miesiąc sennej jął srebrny pleść wieniec,
A pieśń nucą jej kłosy na roli
I słowiki w zacieniu.
Spoczywałem — z jasnego obłoku,
Rozwianego nad głową miesięczną
Niby namiot jedwabny,
Jęły spływać kaskadą potoku,
Niezmąconą, tęczową i wdzięczną
Sylfy marzeń i pracą sturęczną
Chyżo memu stworzyły gmach oku,
Kryształowy, powabny.
Pełno kwiatów i dziewic w tym gmachu,
Pełno woni, rozkoszy i wdzięku,
Że nic więcej nie trzeba;
Nikną widma boleści i strachu,
Nie usłyszę rozpaczy i jęku,
Lecz z duchami na białym ich ręku,
Odurzony potęgą zapachu,
Lecę, wesół, do nieba.
Przekształciła mi ziemia się biedna:
Pogrążone w zapomnień głębinie
Gady dawnej zawiści.
Owa gnuśność i martwość bezwiedna,
W której ziarno zbawienia wnet ginie,
Leży w grobie przeszłości, a, w czynie
Widząc cel swój, mej braci dłoń jedna,
Już nadzieje nam iści.
Widzę ludzkość, walczącą pod znakiem
Prawd najświętszych za wolność i spokój —
Widzę siłę i męstwo.
Za wielkiego szermierza orszakiem
Płyną głosy: Na wieki dziś okuj
Węża śmierci i nowe prorokuj

Życie ludom i sercem jednakiem
Dziękuj za swe zwycięstwo!
Już mnie budzą!… O! była mi błogą
Chwila rajskiej uciechy i złudy —
Chwila słodka, marząca;
Miesiąc jeszcze kwiecistym rozłogom
Tworzył z pereł ros świeże wciąż cudy,
Pieśń śpiewały słowiki jak wprzódy
I toń Gopła błyszczała swym bogom
Promieniami miesiąca.

Wyślij za pomocą:
Wiersz: Jan Kasprowicz
Przekleństwem żegnał grób Agamemnona
I, zasłuchany w ostry brzęk łańcuchów,
Szedł w odblask zorzy, co, jak krew, czerwona,
Wciąż się zapala z ogni wielkich duchów,
A gaśnie tylko dla zjadaczy chleba,
Którym promienia bożego nie trzeba.
I w tej wędrówce, posępny i dumny,
Idąc łanami wielkiego cmentarza,
Roztrącał stopą zmurszałe kolumny
I, mając harfę, która szumy stwarza,
Wichrom podobne, tchem swej wielkiej pieśni
Rozwiewał w nicość fosfor z mogił cieśni.
A gdy w ciemnościach nie widział już drogi,
Którąby kroczył w przestwór, pełen słońca,
Wzywał zniszczenia rozpasane bogi
I z ich pomocą gromadził bez końca
Dawne sztandary i rzucał na stosy
I wzniecał pożar, idący w niebiosy.
I uderzając w metalowe struny,
Rozbudzał ze snu śpiące dotąd woje,

Tłumy nieznane i w blaskach swej łuny
Na ich siermięgi kładł rycerskie zbroje,
Nowe proporce dawał swoim gościom,
Mówiąc: jesteście siłą i przyszłością!
Spieszcie — tak śpiewał do wojów szeregu —
Wy świata kołem z siarki i ze stali,
Które puszczone w ruch, w płomiennym biegu
Nie prędzej stanie, aż chwasty wypali
I, niezmożone posiadając moce,
Wszystko, co podłe, na prochy zdruzgoce.
I niech was — mówił ruszającym w pole
Na jego pieśni druidyczne tętno —
Nie straszą krzyki tych, co wam na czole
Niby Kaina dostrzegają piętno
I, widząc koniec, co się do was zbliża,
Chcą przeznaczenie wstrzymać w imię krzyża.
Krzyż w waszym ręku! Ponad krwawy zamęt
Wy go zatkniecie na zdobyty szaniec
Czystszym, jaśniejszym… Oto mój testament,
Który wam świecić będzie, jak kaganiec,
Zestrzelający w sobie w nowej włości
Złociste ognie wszystkich słońc ludzkości.
 
Potem wypełniał sobą dzieje świata —
On, w mitycznego wyrosły olbrzyma,
Co kometami swoją skroń oplata,
A w ręku berło z błyskawicy trzyma
I na złe rzuca niweczące gromy,
Bożej potęgi rdzeń i znak widomy.
Król-duch wspaniały! niezmarły Syn słowa!
Mściciel, zrodzony z zgliszczy i popiołów!
Świt promienisty, jasność porankowa,
Roztapiająca czarnej nocy ołów!

Zaczyn i wątek rapsodu o treści,
W której się przebój i zwycięstwo mieści.
A czasem, idąc po tym wielkim torze
W dal, w którą rzucał posiewy wyzwoleń,
Od łez serdecznych wstrzymać się nie może
Nad pokosami zwalonych pokoleń:
Zasłania oczy, cierpieniami blady,
I z strun płaczące dobywa kaskady.
A czasem, płynąc — rozbitek tułaczy —
Po własnych losów wzdętym oceanie,
Jak człek najlichszy zajęknie z rozpaczy,
Że jego kościom ojczyzny nie stanie,
Że duch, ten Śwityn walk i mąk i znoju,
Na obcej ziemi nie znajdzie spokoju.

Wyślij za pomocą:Wierzyłem zawsze w światła moc,
Władnącą nad mrokami,
A przecież nieraz wiarę tę
Gorzkimi zlewam łzami.
I wstaje z morza gorzkich łez
Zjawisko wnet olbrzymie,
Nachyla ku mnie smutną twarz,
A Rozpacz mu na imię.
Nachyla ku mnie bladą skroń,
Źrenicą wabi ciemną,
Zamyka w uścisk, ach! i świat
Zamyka razem ze mną.

Wyślij za pomocą:Wiersz: Jan Kasprowicz
Ach! sercem mi oddani
Chcą nieraz, patrząc w oczy,
Odgadnąć z nich, co rani —
Co tak mą duszę tłoczy.
Daremnie! O daremnie!
Nie zdradzą oczy moje,
Czemu swe gniazdo we mnie
Uwiły niepokoje.
Na niebie świecą słońca,
Przy mnie się miłość pali,
Co zdrowie niesie bytom:
Daremnie! aż do końca
Pójdę i zginę w dali
Sam z troską mą ukrytą.

Wyślij za pomocą:Wiersz: Jan Kasprowicz
Którego lice płomiennemi
Blaski, jak ogień sam, płonie;
Ty, co tchnień swoich skry wrzącemi
Spopielasz miasta, niszczysz sioła,
Co krwawym mieczem tniesz dokoła,
Że człek daremnie łaski woła,
Gdy we krwi tonie!
Cór najpiękniejszych świeże wieńce,
Najmłodszych dzieci wonne kwiaty
Złożym ci w ofiar stos bogaty
I Hebrejczyków tych jeńce;
Nad mirr dymiących mgławe szmaty
W ogniu ci słodszą woń rozszerzą
Ten szpik, co płodził moc rycerzom,
Ten wdzięk nad świt, nad zorzę świeżą
Owe rumieńce.
Lecz pierwej, wodze i książęta,
Wylejmy wina jasne zdroje!
Kto przeszedł trudy, przeszedł boje,
Niech o rozkoszy pamięta!
Wszak trud i rozkosz krewnych dwoje,
Co się w wzajemnym łączą cudzie:
Trud po rozkoszy równy złudzie
I stokroć słodszą, gdy po trudzie,
Jest rozkosz święta…
A gdzież ów ślepiec? Hej, na chwilę
Niechaj przestanie kręcić żarna;
Niech kaźń porzuci, co go, czarna,
Więzi w podwójnej mogile;
Niechaj drużyna ta ofiarna,
Co święci uczty czar dziękczynny,
Skosztuje pieśni miodopłynnéj:
Pieśń nieci w sercu żywot inny,
Skrę w każdej żyle!…
Zagraj na harfie, zanuć psalmy,
Rozebrzmij z nami w okrzyk głośny:
Zawitał dla nas dzień radośny —
Chwalmy Dagona! o, chwalmy!
Niechaj dźwięk strun twych, dźwięk donośny
Aż do danickich pól dopłynie,
Niechaj w Zarei echem zginie,
Gdzie brać nam twoja rzuca ninie
Swych hołdów palmy…« 
— »Zwyciężonego napój słony;
Zwyciężonemu w twarz rzucacie
Szyderstwa mokry płat po płacie,
W ócz jamy kłując, jak wrony;
Pragniecie pieśni, brzmień żądacie,
Które ta ręka z strun wycuci?
Serce we wnętrzu się przewróci,
Kiedy wam zagra, gdy zanuci
Mąż zwyciężony…
Z enaków powstał — czy słyszycie?…
I u młodzieńca pierś olbrzyma
Płomiennym ogniem się wydyma
I woła: niczem to życie,
Gdy je w okowach gnuśność trzyma!
Czyn! tylko jego tchnień potęga
Rozkoszy wrzący płód wylęga,
Tylko ten ogień w niebo sięga,
Skrząc się obficie!…
I na weselu, zięć Tymnity,
Rzecze bękartom wrogów: »Chłystki!
Z mężnego płynie napój wszystki,
Z mocarza zdrój miodosyty;
Zdepcę, jak drzewa zwiędłe listki,
Gdy nie zgadniecie, głupi, słabi!
Ale kto treść mi stąd wywabi,
Trzydzieści barwnych dam jedwabi.
Płaszcz złotolity«.
I askalońskich lwów trzydzieści
Na miazgę jednym starł zamachem —
I jęknie wrogów tłum ze strachem:
»Jakież słyszymy to wieści?
Dzieci pod naszym ubił dachem;
Czyżby tak myślał płacić, mściwy,
Za popalone ojców niwy,
Za przestrach matek, płód nieżywy,
Ronion z boleści?
Hej! zanim ostre sierpy błysną,
Nim słońce zbieli włos jęczmieniom,
Zanim winnice się zrumienią,
Nim płyn z oliwek wycisną,
Wpadniem, podobni krwawym cieniom,
Z tysiącem mieczy i pochodni,
Że posinieją, ranni, głodni,
Że im na wieki krnąbrnej zbrodni
Siły owisną…« 
I powstał popłoch, i opiłą
Strachem utopią weń źrenicę:
»Zbawiaj! tyś winien, błyskawicę
Ściągnąłeś sam gromożyłą!« 
I bez puklerza, bez przyłbicy,
W polu znalazłszy oślą szczękę —
Ha! ha! pochwyci kość w swą rękę
I tysiąc wroga w mściwą dziękę
Pobije — siłą…
Oko za oko!… Strzępy strzępem,
Purpurę zawsze płać purpurą;…
Stawią cię w górę, staw ich górą,
Gdy sęp cię kłuje, bądź sępem…
I wnet zawładnie — lisów chmurą,
W ogonach wznieci żar wspaniały
I tłum pochodni żywych cały
Wpuści w łan wrogów, w ich migdały,…